દ્વારકાની પાસે આવેલ ઓખા અને બેટ દ્વારકાનો ઇતિહાસ અને જાણવાલાયક વાતો….

ઓખા ભારત દેશના ગુજરાત રાજ્યના દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં એક દરિયાકાંઠાનું શહેર છે. તેમાં દરિયાઈ બંદર પણ છે. દ્વારકાથી આશરે 30 કિ.મી. દક્ષિણમાં આવેલું ઓખા બંદરથી એક નાનકડી ખાડીમાં 9.9 કિ.મી.માં સ્થિત બેટ દ્વારકા ટાપુ કૃષ્ણને સમર્પિત મંદિરને કારણે એક મુખ્ય હિન્દુ તીર્થસ્થાન છે.

પ્રાચીન ભારતીય મહાકાવ્યમાં આ શહેરનો ઉલ્લેખ છે. તે બનાસુરની પુત્રી કૃષ્ણ અને ઉષા ના પૌત્ર અનિરુદ્ધના લગ્નની વાર્તા સાથે સંકળાયેલ છે. 18 મી સદીના પ્રેમાનંદ ભટ્ટ દ્વારા લખાયેલા ઓખાહરન નામના ગુજરાતી અખ્યનામાં પણ આ જ વાર્તા છે.

ઓખા, દ્વારકા અને બેટ દ્વારકા સાથે બરોડા રાજ્ય પણ રાજા ગાયકવાડ હેઠળ હતા. ૧777 ના ભારતીય વિદ્રોહ દરમિયાન, વાઘેર્સે ૧888 માં આ પ્રદેશ પર કબજો જમાવ્યો. બાદમાં બ્રિટીશ, ગાયકવાડ અને અન્ય રજવાડાઓની સંયુક્ત કાર્યવાહી દ્વારા બળવાખોરોને હાંકી કાઢવામાં આવ્યા અને 1859 માં આ પ્રદેશ પર કબજો કર્યો હતો.

ઓખા જમીનની એક સાંકડી પટ્ટી પર સ્થિત છે . તે ત્રણ બાજુ સમુદ્રથી ઘેરાયેલું છે અને અરબી સમુદ્ર કિનારે રેતાળ બીચ ધરાવે છે. બેટ દ્વારકા ઓખા બંદરથી નાનકડી ખાડીની બીજી બાજુ આવેલું છે.

બેટ દ્વારકા,

દ્વારકાના કાંઠે આવેલા અરબી સમુદ્રમાં એક ટાપુ. કૃષ્ણનું મૂળ નિવાસસ્થાન માનવામાં આવે છે, દ્વારકામાં ઓખા બંદર વિકસિત થાય તે પહેલાં કૃષ્ણના પ્રાચીન સમય દરમિયાન બેટ દ્વારકા એક પ્રાચીન બંદર હતું. અહીં બનાવેલા મંદિરનું શ્રેય “પુષ્ટિમાર્ગ સંપ્રદાય” ના ધાર્મિક ગુરુ વલ્લભાચાર્યને આપવામાં આવે છે. ચોખા એ અહીંના દેવ-દેવતાને પરંપરાગત તકો છે કારણ કે એવું માનવામાં આવે છે કે સુદામાએ તેના બાળપણના મિત્ર કૃષ્ણને ભાત લાવ્યા હતા. બેટ દ્વારકા પર નાના નાના મંદિરો પણ છે જે શિવ, વિષ્ણુ, હનુમાન અને દેવીને સમર્પિત છે.

એક દંતકથા અનુસાર, વિષ્ણુએ આ ટાપુ પર રાક્ષસ શંખસુરાનો વધ કર્યો હતો. મત્સ્ય અથવા માછલીના અવતારમાં વિષ્ણુના મંદિરો છે. અહીંના અન્ય મંદિરો રૂક્મિની, ત્રિવિક્રમ, દેવકી, રાધા, લક્ષ્મી, સત્યભામા, જાંબાવતી, લક્ષ્મી નારાયણ અને અન્ય ઘણા દેવતાઓના છે. દ્વારકાધીશ મંદિર, બેટ દ્વારકાથી. આ મંદિરમાં હનુમાન અને તેમના પુત્ર મકરધ્વાજાની ઘણી છબીઓ છે. બ્રહ્મચારી માનવામાં આવતા હનુમાનના પુત્રના જન્મ સાથે સંકળાયેલી દંતકથા એવી છે કે હનુમાનનો પરસેવો મગર દ્વારા ખાવામાં આવ્યો હતો, જેણે મકરધ્વાજા નામના પુત્રને જન્મ આપ્યો. ક્ષત્રિયનો જેઠવા રાજપૂત કુળ મકરધ્વાજાથી તેમના વંશનો દાવો કરે છે.

ઓખામાં ભારતીય નૌકાદળ, ભારતીય કોસ્ટગાર્ડ, ભારતીય કસ્ટમ્સ અને ગુજરાત મરીન પોલીસનું ઓપરેશનલ કમાન્ડ સેન્ટર છે. ઓખા બંદર મુખ્યત્વે ગુજરાતના થર્મલ પાવર સ્ટેશનો અને ટાટા કેમિકલ્સના સોડા એશ પ્લાન્ટ માટે ઇન્ડોનેશિયામાંથી લિગ્નાઇટની આયાત કરે છે. ઓખામાં ઓટોમોબાઈલ-એસેમ્બલી પ્લાન્ટ છે. મત્સ્યઉદ્યોગ અને મીઠાની પ્રક્રિયા પણ ઉદ્યોગો છે. ઓખાની કેટલીક મોટી કંપનીઓ દ્વારકા શહેર તરફ આશરે 10 કિમી દૂર મીઠાપુર ખાતે ટાટા કેમિકલ્સ છે.