મોદી સરકાર ખેડૂતોને વધુ એક સારા સમાચાર આપવા જઈ રહી છે. વડા પ્રધાન કિસાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ 6000 રૂપિયાની સહાય ઉપરાંત 5000 રૂપિયા આપવાની પણ તૈયારી છે. આ નાણા ખાતર માટે ઉપલબ્ધ થશે, કારણ કે મોટી ખાતર કંપનીઓને સબસિડી આપવાને બદલે સરકાર સીધા ખેડૂતોના હાથમાં લાભ આપવા માંગે છે. કૃષિ ખર્ચ અને કિંમતો આયોગ (સીએસીપી-કમિશન ફોર એગ્રિકલ્ચરલ કોસ્ટ એન્ડ કિંમતો) એ કેન્દ્ર સરકારને વાર્ષિક 5000 રૂપિયાની ખાતર સબસિડી તરીકે ખેડૂતોને સીધી રોકડ આપવાની ભલામણ કરી છે.
આયોગ ઇચ્છે છે કે ખેડૂતોને રૂ .2,500 ના બે હપ્તામાં ચૂકવવામાં આવે. ખરીફ પાક શરૂ થતાં પહેલા અને બીજા રવિની શરૂઆતમાં પ્રથમ હપ્તો આપવો જોઈએ. જો કેન્દ્ર સરકાર ભલામણ સ્વીકારે તો ખેડુતો પાસે વધુ રોકડ હશે, કારણ કે સબસિડીના પૈસા સીધા તેમના ખાતામાં આવશે. હાલમાં કંપનીઓને આપવામાં આવતી ખાતરની સબસિડી આપવાની સિસ્ટમ ભ્રષ્ટાચારનો શિકાર છે. દર વર્ષે સહકારી અને ભ્રષ્ટ કૃષિ અધિકારીઓના કારણે ખાતરની અછત વર્તાય છે અને આખરે ખેડુતો વેપારીઓ અને કાળા લોકો પાસેથી rateંચા દરે ખરીદવાની ફરજ પડે છે.
શિવરાજસિંહ ચૌહાણે હિમાયત કરી
ભાજપ શાસિત મધ્યપ્રદેશના મુખ્ય પ્રધાન શિવરાજસિંહ ચૌહાણે તાજેતરમાં જ ખેડૂતોના એક કાર્યક્રમમાં કહ્યું હતું કે ખાતર સબસિડીમાં ભ્રષ્ટાચારની રમત છે. તેથી આ નાણાં ખાતર કંપનીઓને બદલે સીધા ખેડૂતોના બેંક ખાતામાં મૂકવા જોઈએ. હું વડા પ્રધાનને વિનંતી કરીશ કે સબસિડી કંપનીઓને બદલે રોકડ ખેડૂતોના ખાતામાં મૂકવી જોઈએ. ત્યારબાદ ખેડૂતો બજારમાં ગયા અને ખાતર ખરીદ્યા. કોઈ પણ સંજોગોમાં, આ સબસિડી એ ખોરાકની રમતને સમાપ્ત કરવાની છે.
ખરેખર, શિવરાજસિંહે આ કામ બિલકુલ કર્યું નથી. કેન્દ્ર સરકાર સીધા લાભ લાભ ટ્રાન્સફર (ડીબીટી) દ્વારા ખેડૂતોને તેમના ખાતામાં સીધા જ ખાતરની સબસિડી આપવાનું વિચારી રહી છે. 2017 માં, ખેડૂતોના ખાતામાં રોકડ સબસિડી જમા કરવા માટે નીતિ આયોગની નિષ્ણાંત સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી. પરંતુ આજ સુધી આ અંગે કોઈ નક્કર કામગીરી કરવામાં આવી નથી. પરંતુ હવે સીએસીપીની ભલામણ બાદ નવી સિસ્ટમ લાગુ કરવાની આશા જાગી છે.
મંત્રીઓ શું કહે છે?
આ વર્ષે 20 સપ્ટેમ્બરના રોજ, કેમિકલ્સ અને ખાતર પ્રધાન સદાનંદ ગૌડાએ એક પ્રશ્નના જવાબમાં લોકસભામાં કહ્યું હતું કે, ડીબીટી અંગે કોઈ નક્કર નિર્ણય ખેડૂતોના બેંક ખાતામાં લેવામાં આવ્યો નથી. ખેડુતોને ખાતર રાજ સહાયની ડીબીટી રજૂ કરવાના વિવિધ પાસાઓની તપાસ કરવા ખાતર અને કૃષિ સચિવની સહ અધ્યક્ષતા હેઠળ નોડલ સમિતિની રચના કરવામાં આવી છે. જ્યારે અમે આ અંગે કેન્દ્રીય કૃષિ રાજ્ય મંત્રી કૈલાસ ચૌધરી સાથે વાત કરી ત્યારે તેમણે કહ્યું કે ખાતરની સબસિડી એ ભવિષ્યનો વિષય છે. છે ત્યારે કહેશે.
ખાતર સબસિડી અંગે ખેડૂતોની સલાહ
રાષ્ટ્રીય ખેડૂત ફેડરેશનના સ્થાપક સભ્ય બિનોદ આનંદ કહે છે કે, સરકાર ખાતરની સબસિડી સમાપ્ત કરે અને તે વિસ્તારના હિસાબથી તેના તમામ પૈસા ખેડુતોના ખાતામાં આપે તો સારું રહેશે. પરંતુ જો સબસિડી નાબૂદ કરવામાં આવે અને નાણાંનો અન્યત્ર ઉપયોગ કરવામાં આવે તો ખેડુતો તેની વિરુદ્ધ જશે. દર વર્ષે 14.5 કરોડ ખેડુતોને ખાતર સબસિડીના રૂપમાં જેટલી રકમ કંપનીઓમાં જાય છે તેને 6-6 હજાર રૂપિયા આપી શકાય છે.
પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ કેન્દ્ર સરકાર પાસે દેશના લગભગ 11 કરોડ ખેડુતોની વાવેતરના બેંક ખાતા અને રેકોર્ડ છે. જો તમામ ખેડુતોની અનોખી આઈડી બનાવવામાં આવે તો વિસ્તાર મુજબ સબસિડી વિતરણ ખૂબ જ સરળ થઈ જશે.
ખાતરની સબસિડીમાં કેટલા પૈસા ખર્ચવામાં આવે છે?
ખાતર સબસિડી માટે સરકાર વાર્ષિક આશરે 80 હજાર કરોડ રૂપિયા બનાવે છે. 2019-20માં રૂ. 69418.85 ની ખાતર સબસિડી આપવામાં આવી હતી. જેમાં દેશી યુરિયાનો હિસ્સો રૂ. 43,050 કરોડ છે. આ ઉપરાંત આયાતી યુરિયા પર અલગ અલગ 14049 કરોડ રૂપિયાની સરકારી સહાય આપવામાં આવી હતી. જાહેર ક્ષેત્રની છ કંપનીઓ, 2 સહકારી અને 37 ખાનગી કંપનીઓને આ ટેકો મળ્યો છે.
